 |
| Shuvinai Ashoona, Untitled , 2023. Ευγενική παραχώρηση Fort Gansevoort, Νέα Υόρκη |
Τα σχέδια του Shuvinai Ashoona για τη ζωή των Inuit
Στα σχέδια του Shuvinai Ashoona του Kinngait, ενός οικισμού στην επαρχία Nunavut, στον βόρειο Καναδά, οι άνθρωποι ζουν δίπλα σε χαρακτήρες από τη μυθολογία των Inuit και με θηρία της δημιουργίας του καλλιτέχνη – και κανένας από αυτούς δεν φαίνεται να ενοχλείται. Μέσα από αυτή την παράξενη αλλά άνετη συνένωση ενός αρχαίου παρελθόντος, του επισφαλούς παρόντος και του φανταστικού μέλλοντος, τα σχέδια της καλλιτέχνιδας Inuk παρουσιάζουν μια ιδιότυπη άποψη της αρκτικής κοινότητάς της και του πώς βιώνεται ο χρόνος σε αυτήν. Όπως σε πολλές κοινότητες ιθαγενών, η κλιματική αλλαγή φαίνεται περισσότερο τρέχουσα παρά επικείμενη στο Kinngait, όπου οι μειώσεις του θαλάσσιου πάγου και η άνοδος της θερμοκρασίας μεταμορφώνουν γρήγορα τον τρόπο ζωής των κοινοτήτων Inuit. Αν και η τρέχουσα έκθεση της Ashoona When I Draw at The Perimeter στο Λονδίνο δεν αναφέρεται ρητά στην κλιματική κρίση, η προσέγγισή της στην κατανόηση του χρόνου αποδεικνύεται διορατική όταν εξετάζουμε μια κρίση στην οποία ο χρόνος παίζει καθοριστικό ρόλο.
Η έκθεση – η πρώτη της στην Ευρώπη από την Μπιενάλε της Βενετίας του 2022 – ξεκινά με μια φωτογραφία, ένα σκάλισμα, μια εκτύπωση και ένα σχέδιο. Η ασπρόμαυρη φωτογραφία δείχνει το Kinngait, με τα λιτά βουνά, την ακτή και μια συλλογή από μονώροφα κτίρια – παντοπωλεία, σπίτια και στούντιο καλλιτεχνών. Το συγκρότημα στούντιο, αρχικά γνωστό ως West Baffin Eskimo Cooperative και τώρα ως Kinngait Studios, ιδρύθηκε το 1959 ως ένα μέρος για τα μέλη της κοινότητας να κάνουν δουλειά, κυρίως εκτυπώσεις, να πουλήσουν και να φέρουν χρήματα στην κοινότητα. Η δημιουργία αυτών των στούντιο οδήγησε σε δεκάδες καλλιτέχνες, καθιστώντας το Kinngait σπίτι της μεγαλύτερης κατά κεφαλήν κοινότητας καλλιτεχνών στον Καναδά. Δουλεύοντας στη χαρακτική, τη γλυπτική και το σχέδιο, κάθε καλλιτέχνης παρέχει τη μοναδική του οπτική στο βόρειο σπίτι του. Στο κέντρο του δωματίου είναι η Πράσινη Αρκούδα (1961), ένα έργο σαπουνόπετρας που σχεδιάστηκε από τη Lucy Qinnuayuak και σκαλίστηκε από τον θείο της Ashoona, Eegyvudluk Pootoogook, που χρησιμοποιήθηκε ως πιάτο για να κάνει την αντίστοιχη εκτύπωση που αποδίδεται στον Qinnuayuak, Large Bear (1961). που κρέμεται στον διπλανό τοίχο. Το σχέδιο του Kinngait του Ashoona, τοποθετημένο σύμφωνα με την εκτύπωση και τη σκάλισμα, καταδεικνύει τον πλούτο και την εξέλιξη της τέχνης σε αυτήν την κοινότητα.
Στους δύο επάνω ορόφους παρουσιάζονται τα έγχρωμα σχέδια με μολύβι της Ashoona σε ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους στο Kinngait. Στο Untitled (2021), μια πομπή από μυθικά πλάσματα, ανθρώπους και θηρία υφαίνουν ανάμεσα στα πολύχρωμα σπίτια του Kinngait. Ένα από τα θηρία είναι ένα πράσινο υβρίδιο φώκιας-ανθρώπου, που παραπέμπει στη Σέντνα, τη θεά των Ινουίτ της θάλασσας και των θαλάσσιων ζώων. Ένα άλλο, ένα τρικέφαλο κίτρινο πλάσμα που προέρχεται από τη φαντασία της Ashoona, συμπλέκει τα χέρια με ένα άτομο κοντά στην άκρη του πλαισίου. Στο Untitled (2020), μια ομάδα νεαρών ανδρών κάθονται σε εσωτερικούς χώρους, φορώντας μπλουζάκια τυπωμένα με κείμενο στα αγγλικά και συλλαβές, το σύστημα γραφής που χρησιμοποιούν οι ομιλητές του Inuktitut σε ορισμένα μέρη του Αρκτικού Καναδά. Ένα από τα πουκάμισα έχει μια εικόνα ανθρώπων με παραδοσιακά ρούχα Inuit έξω στην Αρκτική τούνδρα. Εδώ, όπως και στα άλλα έργα της, η χρήση χρωματιστού μολυβιού από την αυτοδίδακτη καλλιτέχνη δημιουργεί μια σειρά από υφές που ζωντανεύουν τις δισδιάστατες φιγούρες της και το περιβάλλον τους. Σε αυτό το κομμάτι, η Ashoona παρουσιάζει τον παραδοσιακό νομαδικό τρόπο ζωής που ακολουθούσε ο λαός της για χιλιετίες προτού η αποικιακή κυβέρνηση σταματήσει αυτή την πρακτική και τους αναγκάσει να ζουν σε οικισμούς όπως το Kinngait. Στους κόσμους που συνδυάζονται εδώ, η Ashoona δείχνει την ανθεκτικότητα των Inuit απέναντι στον αποικισμό.
 |
| Shuvinai Ashoona, Untitled , 2020. Ευγενική παραχώρηση Fort Gansevoort, Νέα Υόρκη |
Αυτή η ανθεκτικότητα επεκτείνεται και στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης. Αν και το έργο της δεν προσφέρει ηθικολογικές αφηγήσεις για το θέμα, είναι σαφές ότι η Ashoona σκέφτεται πολύ για τη Γη. Οι σφαίρες είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, για παράδειγμα. Το σχέδιό της Untitled (2010), στο υπόγειο του The Perimeter, όπου εκτίθεται αρχειακό υλικό για την τέχνη των Inuit, απεικονίζει πολλές σφαίρες που περιβάλλονται από στροβιλισμούς ζώων που μοιάζουν με σύννεφα – κάστορες, χελώνες. Αυτό το έργο μετατοπίζει την άποψη του κόσμου μακριά από την ανθρωποκεντρική για να αναδείξει το πλήθος της μη ανθρώπινης ζωής με την οποία μοιράζεται τον κόσμο μας, καθώς και τον ρόλο τους στη διατήρησή του. Ωστόσο, η ομοιογένεια αυτών των φανταστικών κόσμων μιλά επίσης για τον παραλογισμό της αντίληψης των ανθρώπων για τη δική τους κεντρική θέση στη Γη. Οι ομοιογενείς κόσμοι της Ashoona μπορούν να φανταστούν, αλλά μόνο ένας ετερογενής είναι δυνατός.
Ο λόγος για την κλιματική κρίση εξαρτάται όχι μόνο από την προοπτική πολλών ειδών, αλλά και από τον χρόνο: από τις συνεχιζόμενες επιπτώσεις του Ανθρωπόκαινου έως τη λιτανεία των προθεσμιών που έχουν θέσει οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες για να επιτύχουν την ουδετερότητα των εκπομπών άνθρακα και οι οποίες πλησιάζουν τώρα γρήγορα. Το πιο πρόσφατο COP28, που φιλοξενήθηκε στο Ντουμπάι εν μέσω ανόδου της θερμοκρασίας, επιδείνωσης ξηρασιών, πλημμυρών και άλλων μορφών περιβαλλοντικής ζημίας, έμοιαζε σαν μια άσκηση για την εκ νέου εδραίωση του status quo. Και πάλι, εκπρόσωποι από τα κράτη που επηρεάστηκαν περισσότερο έκαναν έκκληση για επείγουσα δράση και μια πιο δίκαιη προσέγγιση για την επίτευξη παγκόσμιων στόχων. Τα πλούσια βιομηχανικά έθνη από τον Παγκόσμιο Βορρά συνεχάρησαν τους εαυτούς τους που συμφώνησαν σε ελάχιστες παραχωρήσεις. Βλέποντας αυτό το παιχνίδι να βγαίνει χρόνο με το χρόνο είναι σαν να παρακολουθείς τη δημιουργία ενός από τους αδύνατους κόσμους στο σχέδιο της Ashoona – σε αυτό ίσως υπάρχουν μόνο άνθρωποι από ορισμένες χώρες. Η έννοια του χαμένου χρόνου είναι ιδιαίτερα σοβαρή σε αυτήν την περίπτωση, και ότι η βαρύτητα μπορεί να γεννήσει μια απελπισία που γεννά την αδράνεια. Παρά τα αργά βήματα προς τα εμπρός που κάνουν πολλές χώρες και εταιρείες σε αυτό το θέμα, ο χρόνος είναι ακόμα με το μέρος μας εάν συνεχίσουμε να ενεργούμε για να το κάνουμε αυτό. Σύμφωνα με τη λογική της Ashoona, ένας μελλοντικός κόσμος στον οποίο η κλιματική κρίση είναι υπό έλεγχο, αν δεν επιλυθεί, είναι τόσο πραγματικός όσο και οι επαναλήψεις του παρελθόντος που μας οδήγησαν σε αυτή τη στιγμή. Όλοι αυτοί οι κόσμοι είναι πάντα εδώ και μπορούμε να μάθουμε από αυτούς αν επιλέξουμε να τους εκτιμήσουμε εξίσου. Για έναν καλλιτέχνη του οποίου η κουλτούρα βασίζεται σε ένα μέρος του κόσμου που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην κλιματική αλλαγή, κάτι που αναμφίβολα έχει δει στη ζωή της, αυτή η άποψη είναι εντυπωσιακά ελπιδοφόρα.
 |
| Shuvinai Ashoona, Untitled , 2013. Ευγενική παραχώρηση Fort Gansevoort, Νέα Υόρκη |
Ενόψει αυτής της κρίσης, ίσως η σχέση μας με τον χρόνο δεν είναι το μόνο που μπορεί να αναθεωρηθεί: μπορεί να είναι και η σχέση μας με το ποιος και με τι μοιραζόμαστε το περιβάλλον μας. Η Tanya Tagaq, συγγραφέας, τραγουδίστρια και εικαστικός Inuk από το Cambridge Bay, Nunavut, επιδεικνύει συγγένεια με τον φυσικό κόσμο στο ντεμπούτο της Split Tooth (2023). Το μυθιστόρημα ακολουθεί μια έφηβη που μεγαλώνει στο Νούναβουτ τη δεκαετία του 1970. Σε όλο το βιβλίο, ο Tagaq διαλύει τα υποτιθέμενα σύνορα μεταξύ ζώων, ανθρώπων και των στοιχείων. Αυτό το πετυχαίνει τόσο στον τρόπο που ο χαρακτήρας της σχετίζεται μαζί τους όσο και στις περιγραφές της, που ξεπερνούν τον ανθρωπομορφισμό και την προσωποποίηση – οι άνθρωποι είναι αποκεντρωμένοι ως σημείο αναφοράς. Σε μια ποιητική σεκάνς ο ανώνυμος κεντρικός ήρωας σώζεται από τον πνιγμό στα νερά της Αρκτικής από το βόρειο σέλας. Σε άλλο μέρος του βιβλίου, γράφει για τη διαχρονική διασύνδεση μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους: «Η γη με προστατεύει και με κατέχει. Η γη με ταΐζει. Ο πατέρας και η μητέρα μου είναι η Γη. Τα μελλοντικά μου παιδιά είναι η Γη. Εσύ είσαι η Γη». Η Ashoona και η Tagaq παρουσιάζουν κόσμους συνδεδεμένους και άφθονους, όχι μόνο με τη ζωή αλλά με σοφία για να προσεγγίσουμε τις προκλήσεις της.