 |
| Νίκη της Σαμοθράκης , περ. 200-175 π.Χ., Παριανό και Λαρτικό μάρμαρο, Παλαιόπολη, Σαμοθράκη, Ελλάδα, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία. |
Η Νίκη της Σαμοθράκης είναι το αριστούργημα ενός άγνωστου Έλληνα καλλιτέχνη. Ενώ η ιστορία του καλλιτέχνη μπορεί να είναι άγνωστη, η ιστορία του αγάλματος είναι τόσο περίπλοκη όσο και το σκάλισμα του.
Ιστορικό πλαίσιο
Η Ελληνιστική Περίοδος ήταν μια ζωντανή αρχαία εποχή που διήρκεσε από το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. μέχρι το θάνατο της Κλεοπάτρας Ζ΄ της Αιγύπτου το 30 π.Χ. γέννησε μια νέα διεθνή κουλτούρα ενοποιημένη από την ελληνική γλώσσα καθώς και ένα νέο καλλιτεχνικό στυλ που ενοποιήθηκε από τη συναισθηματική θεατρικότητα. Η ελληνιστική τέχνη χαρακτηρίζεται από δραματική κίνηση και υπερβολική παρουσίαση. Δικαιολογημένα ονομάστηκε «Μπαρόκ της Αρχαιότητας» επειδή απορρίπτει την ήρεμη, ήσυχη και συγκρατημένη στάση της παλαιότερης κλασικής τέχνης. Η Νίκη της Σαμοθράκης είναι ένα απόλυτο αριστούργημα αυτής της «μπαρόκ» ελληνιστικής περιόδου και συχνά θεωρείται η κορυφή της δυτικής γλυπτικής παράδοσης.
 |
| Νίκη της Σαμοθράκης , περ. 200-175 π.Χ., Παριανό και Λαρτικό μάρμαρο, Παλαιόπολη, Σαμοθράκη, Ελλάδα, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία. |
Γενικό Πλαίσιο
Η Νίκη της Σαμοθράκης είναι ένα γλυπτικό σύνολο τριών τεμαχίων που αποτελείται από ένα εικονιστικό άγαλμα στην πλώρη ενός πλοίου, που πατάει σε μια μεγάλη βάση. Ολόκληρο το σύνολο έχει ύψος 5,11 μέτρα με την ίδια τη Νίκη να έχει μέγεθος 2,75 μέτρα, το πλοίο να έχει μέγεθος 2 μέτρα και τη βάση να είναι 36 εκατοστά. Αρχικά ήταν αφιερωμένο ως μνημείο νίκης στο Ιερό των Μεγάλων Θεών στο νησί της Σαμοθράκης. Πολλοί ιστορικοί τέχνης πιστεύουν ότι δημιουργήθηκε και αφιερώθηκε από τους Ροδίτες για μια συγκεκριμένη, άγνωστη πλέον, ναυτική νίκη. Το συνολικό γλυπτικό σύνολο είναι εντυπωσιακό, αλλά η φιγούρα της Νίκης είναι αριστούργημα. Το σκάφος και η βάση παρέχουν απλώς ένα πλαίσιο για την όμορφη φτερωτή γυναίκα.
 |
| Νίκη της Σαμοθράκης , περ. 200-175 π.Χ., Παριανό και Λαρτικό μάρμαρο, Παλαιόπολη, Σαμοθράκη, Ελλάδα, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία. |
Νίκη
Το γλυπτό απεικονίζει τη Νίκη, τη θεά της νίκης. Το φτερωτό σώμα της μόλις προσγειώθηκε στην πλώρη ενός ελληνικού πολεμικού πλοίου με τα φτερά τεντωμένα και να πιάνει τις τελευταίες ανάσες του ανέμου τις τελευταίες στιγμές της προσγείωσης. Το δεξί χέρι της Νίκης, τώρα χαμένο, κρατούσε αρχικά ένα δάφνινο στεφάνι για να στεφθεί ο νικητής της μάχης. Το κεφάλι της, που επίσης έλειπε, θα κοίταζε τον θεατή από κάτω, πιθανώς με ένα ακτινοβόλο νικηφόρο χαμόγελο.
 |
| Νίκη της Σαμοθράκης , περ. 200-175 π.Χ., Παριανό και Λαρτικό μάρμαρο, Παλαιόπολη, Σαμοθράκη, Ελλάδα, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία. Λεπτομέρεια. |
Τα ρούχα της καλύπτουν το ηδονικό κορμί της σαν να την κυριεύει ένας ορμητικός άνεμος. Κολλάει στο στήθος και το στομάχι της αλλά συγκεντρώνεται στις σχισμές των ποδιών και των γοφών της. Ο χιτώνας της Νίκης, ισιώνει και δημιουργεί μια ζαρωμένη διαφάνεια στην κοιλιά και το αριστερό της πόδι, ενώ το ιμάτιο της, ή ο μανδύας, συμπιέζεται σε χοντρές πτυχές γύρω από το δεξί της πόδι. Η στροβιλιζόμενη ένδυση της συγκαλύπτει και αποκαλύπτει το σώμα της σε ένα θεατρικό έργο που τη μεταμορφώνει σε μια ερωτική εξερεύνηση της γυναικείας μορφής. Η διαφάνεια και η κολλητικότητα των ενδυμάτων της είναι ένα κλασικό γλυπτικό στυλ γνωστό ως στυλ υγρής κουρτίνας και χρησιμοποιήθηκε ευρέως λόγω της διερευνητικής και ερωτικής φύσης της ανθρώπινης ανατομίας.
 |
| Νίκη της Σαμοθράκης , περ. 200-175 π.Χ., Παριανό και Λαρτικό μάρμαρο, Παλαιόπολη, Σαμοθράκη, Ελλάδα, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία. Λεπτομέρεια. |
To Πολεμικό πλοίο
Κάτω από τη Νίκη βρίσκεται το νικηφόρο ελληνικό πολεμικό πλοίο. Είναι λαξευμένο από μάρμαρο Λάρτου (Λάρτου Ρόδου) που είναι γνωστό για το γκριζογαλάζιο χρώμα του. Παρέχει μια λεπτή αλλά χαρακτηριστική αντίθεση με το παριανό (από την Πάρο) μάρμαρο της Νίκης που είναι καθαρά λευκό. Σε αντίθεση με τη Νίκη, το πολεμικό πλοίο έχει μεγάλα, λεία πάνελ από μαρμάρινη επιφάνεια. Δεν έχει τα βαθιά σκαλίσματα και τις σκοτεινές σκιές της Νίκης και ως εκ τούτου δεν έχει τη δραματική της ένταση. Ωστόσο, το δράμα δημιουργείται πάντα από την αντίθεση — η ελαφρότητα έρχεται σε αντίθεση με το σκοτάδι και η κίνηση έρχεται σε αντίθεση με την ακινησία. Επομένως, το πολεμικό πλοίο μεγεθύνει το δράμα της Νίκης μέσω της ήρεμης στιβαρότητάς του. Αγκυρώνει τη θεά ενώ παράλληλα προσθέτει πλαίσιο στην εμφάνισή της. Πλαισιώνει την αφήγηση μιας θαλάσσιας μάχης και μια πλευρά που δηλώνει νικήτρια. Χαίρε νίκη!
 |
| Νίκη της Σαμοθράκης , περ. 200-175 π.Χ., Παριανό και Λαρτικό μάρμαρο, Παλαιόπολη, Σαμοθράκη, Ελλάδα, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία. Λεπτομέρεια. |
Βάση
Κάτω από το πολεμικό πλοίο υπάρχει μια βάση από 16 τετράγωνα στρωμένα σε τρεις διαδρομές. Αυτή η βάση ήταν αρχικά μέρος της άνω λεκάνης μιας κρήνης δύο επιπέδων. Στην κάτω λεκάνη υπήρχαν μεγάλοι, τραχείς ογκόλιθοι όπου το νερό που έρεε πιτσίλιζε στην πλώρη του πλοίου. Θα είχε δημιουργήσει το οπτικό αποτέλεσμα ενός πλοίου που ρέει προς τα εμπρός ενάντια στα κύματα που σπάνε και επίσης θα είχε προσθέσει ένα ακουστικό στοιχείο στο οπτικό δράμα. Επιπλέον, η αντανάκλαση της Νίκης στο κινούμενο νερό θα είχε αυξημένα συναισθήματα ελαφρότητας και κίνησης. Το αρχικό συνολικό αποτέλεσμα θα ήταν θεαματικά πλούσιο και θαρραλέα κινούμενο. Η τέχνη και η φύση θα είχαν συνδυαστεί σε μια διακήρυξη νίκης.
 |
| Νίκη της Σαμοθράκης , περ. 200-175 π.Χ., Παριανό και Λαρτικό μάρμαρο, Παλαιόπολη, Σαμοθράκη, Ελλάδα, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία. Λεπτομέρεια. |
Ανασκαφή
Η Νίκη της Σαμοθράκης ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1863 από τον Charles François Champoiseau, Γάλλο ανασκαφέα και αρχαιολόγο. Διηύθυνε δύο μεταγενέστερες ανασκαφές και παρέδωσε κομμάτια του γλυπτού στο Μουσείο του Λούβρου το 1864, το 1879 και το 1891. Ως εκ τούτου, η Νίκη της Σαμοθράκης που βλέπουν σήμερα οι επισκέπτες δεν συναρμολογήθηκε πλήρως μέχρι το 1891, σχεδόν 28 χρόνια μετά την αποκάλυψη των πρώτων κομματιών της το 1863. Είναι πολύς καιρός για να συναρμολογηθεί και να εκτεθεί ένα τέτοιο έργο τέχνης. Ωστόσο, η αναμονή τον δικαίωσε καθώς ο Champoiseau βρήκε τα περισσότερα κομμάτια του γλυπτού και τα συναρμολόγησε ξανά για να προκαλέσει το αρχικό του πλαίσιο για τους σύγχρονους θεατές. Η ανακάλυψη του Champoiseau βοήθησε να αναζωογονηθεί το ενδιαφέρον για τα ελληνιστικά έργα τέχνης στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι θεατρικές τους πόζες, η έντονη κίνηση και οι ογκώδεις διαστάσεις τους ήταν τόσο διαφορετικές από τον κυρίαρχο Κλασικισμό και τον Ακαδημαϊσμό της Ευρώπης του 19ου αιώνα! Προσέφεραν μια νέα ερμηνεία της Αρχαιότητας που γοήτευσε τους Ευρωπαίους του 19ου αιώνα που επιθυμούσαν νέα έμπνευση από το μακρινό παρελθόν.
 |
| Νίκη της Σαμοθράκης , περ. 200-175 π.Χ., Παριανό και Λαρτικό μάρμαρο, Παλαιόπολη, Σαμοθράκη, Ελλάδα, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία. |
Για το καλύτερο
Η Νίκη της Σαμοθράκης είναι ένα αριστούργημα της ελληνιστικής τέχνης. Αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του και σχεδόν προβάλλει μια ζωντανή, αναπνευστική και συναισθηματική εμπειρία. Μεταφέρει μια θεϊκή παρουσία μέσω της ερμηνείας ενός φτερωτού ανθρώπινου σώματος. Ο Πολύκλειτος , ένας από τους πιο γνωστούς κλασικούς Έλληνες γλύπτες του 5ου αιώνα π.Χ., θα μισούσε τη Νίκη της Σαμοθράκης επειδή απορρίπτει όλους τους κανόνες της κλασικής ελληνικής τέχνης. Δεν έχει ιδανικές αναλογίες, δεν είναι αυτόνομο και δεν έχει γυμνό απλό βάθρο. Ωστόσο, ευτυχώς ο Πολύκλειτος δεν είναι το σύγχρονο μας πρότυπο για την εκτίμηση της τέχνης. Η ανθρωπότητα έχει εξελιχθεί από την Αθήνα του 5ου αιώνα, άλλοι προς το καλύτερο και άλλοι προς το χειρότερο. Η Νίκη της Σαμοθράκης είναι παράδειγμα προς το καλύτερο.
 |
| Νίκη της Σαμοθράκης , περ. 200-175 π.Χ., Παριανό και Λαρτικό μάρμαρο, Παλαιόπολη, Σαμοθράκη, Ελλάδα, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία. Λεπτομέρεια. |
Πρωταθλητής της Νίκης
Οι περισσότεροι άνθρωποι που βλέπουν τη Νίκη για πρώτη φορά στην κορυφή της μεγάλης σκάλας της πτέρυγας Denon στο Μουσείο του Λούβρου εντυπωσιάζονται από μια αίσθηση δέους και απορίας. Σαν ταξιδιώτης στο χρόνο, η Νίκη πετάει από το μακρινό παρελθόν για να συναντήσει τον σύγχρονο θεατή. Αν είχε ακόμα το δεξί της μπράτσο και το δάφνινο στεφάνι, ποιον θα στεφάνωνε σήμερα; Ποιος θα ήταν ο σημερινός νικητής, ο πρωταθλητής της νίκης;
 |
| Νίκη της Σαμοθράκης , περ. 200-175 π.Χ., Παριανό και Λαρτικό μάρμαρο, Παλαιόπολη, Σαμοθράκη, Ελλάδα, Λούβρο, Παρίσι, Γαλλία. |