 |
| Anish Kapoor, Sky Mirror , 2018. Άποψη εγκατάστασης στο Houghton Hall, Norfolk, UK, 2020. Lisson Gallery. |
Με το αναγνωρίσιμο στυλ και τα αινιγματικά έργα του, ο Anish Kapoor είναι ένας από τους πιο παραγωγικούς και επιδραστικούς καλλιτέχνες του 21ου αιώνα. Αυτά τα 5 εμβληματικά έργα συνοψίζουν τη μέχρι τώρα καριέρα του.
Η τέχνη προκαλεί συναισθήματα, αμφισβητεί τις προοπτικές και ξεπερνά τα όρια. Μερικοί καλλιτέχνες, όπως ο Anish Kapoor, μπορούν να εκμεταλλευτούν τέτοιες δυνατότητες με λίγες μόνο πινελιές, με έργα που συνδυάζουν τον μινιμαλισμό και τον βιομορφισμό με πολυεπίπεδο και καθηλωτικό τρόπο, διακλαδίζοντας προς τον έξω κόσμο, λυγίζοντας και απορροφώντας τον περιβάλλοντα χώρο, τραβώντας την προσοχή των θεατών με συμπαγή σχήματα και επιλεγμένα υλικά.
Ο Kapoor είναι μινιμαλιστής και μαξιμαλιστής γυαλιστερών γλυπτών από ανοξείδωτο χάλυβα, καθρέφτες και δημόσιες εγκαταστάσεις. Ενώ ορισμένες από τις δημιουργίες του αποπνέουν παρθένα τελειότητα, άλλες έχουν έναν σπλαχνικό, σαρκώδη χαρακτήρα, κατασκευασμένο από ρητίνες, κερί και άλλα ελατά υλικά ως παρεκκλίσεις από τα πιο εκλεπτυσμένα έργα του. Αυτή η δυαδικότητα στην καλλιτεχνική έκφραση του Kapoor θέτει το ερώτημα: Πώς μπορεί ένας καλλιτέχνης να εκφραστεί με τόσο ανόμοιους τρόπους;
Μια ζωή αντιθέσεων
Η ζωή του Anish Kapoor είναι τόσο περίπλοκη όσο και η καλλιτεχνική του παραγωγή. Γεννημένος στη Βομβάη το 1954 από μια Ιρακινή Εβραία μητέρα και έναν Ινδό Πουντζάμπι Ινδό πατέρα, πέρασε τα πρώτα χρόνια στην Ινδία, φοιτώντας σε ένα οικοτροφείο για αγόρια στο Dehradun. Στη δεκαετία του 1970, μετά από μια σύντομη παραμονή στο Ισραήλ, ο Kapoor ήθελε να γίνει καλλιτέχνης και μετακόμισε στο Ηνωμένο Βασίλειο για να σπουδάσει πρώτα στο Hornsey College of Art (1973–77) και αργότερα στο Chelsea School of Art and Design ( 1977-78). Ο νεαρός καλλιτέχνης άρχισε να αποκτά παρουσία μέσα από τη θεμελιώδη έκθεση New Sculpture το 1978 στη Hayward Gallery του Λονδίνου, η οποία καθιέρωσε την καριέρα του ως κορυφαίος καλλιτέχνης της γενιάς του.
Από τη δεκαετία του 1980, ο Kapoor έχει εργαστεί για να γίνει ένας από τους πιο αναγνωρισμένους καλλιτέχνες. Η δουλειά του εμφανίστηκε σε μεγάλες εκθέσεις και μπιενάλε, μερικές από τις οποίες κέρδισαν βραβεία. Για παράδειγμα, εκπροσώπησε τη Μεγάλη Βρετανία στη Μπιενάλε της Βενετίας το 1990 και κέρδισε το βραβείο Turner το 1991. Τον Σεπτέμβριο του 2009, ο Kapoor έγινε ο πρώτος εν ζωή καλλιτέχνης που έκανε ατομική έκθεση στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών .
Ο Kapoor έχει ζήσει σε δύο ηπείρους. Μια τέτοια εμπειρία διαμόρφωσε την τέχνη του μαζί με την πορεία της καριέρας του. Από τη μια πλευρά, οι κορεσμένες χρωστικές που επικρατούν στο έργο του αποτίουν φόρο τιμής στην ινδική κληρονομιά ή στις πολιτιστικές του ρίζες. Από την άλλη, η προσοχή του Kapoor στο εδώ και τώρα έχει ως αποτέλεσμα δύο διακριτές καλλιτεχνικές πτυχές. Αν και μέρος της τέχνης του εξακολουθεί να εστιάζει σε μινιμαλιστικά σχήματα, κενούς χώρους και έντονες αντιθέσεις, τα τελευταία χρόνια, μια άλλη πλευρά του έργου του Kapoor έχει γίνει όλο και πιο παρούσα - τα έργα του από κερί και ρητίνη, γλυπτά και πίνακές του με σάρκα, αίμα και σπλαχνικά στοιχεία —που σηματοδοτεί μια εξέλιξη από τα βιομορφικά σχήματα στα οποία ο καλλιτέχνης έχει επενδύσει όλη του την καριέρα.
1. Angel (1990)
 |
| Anish Kapoor, Angel, 1990. Άποψη έκθεσης στο Palazzo Strozzi, Φλωρεντία, Ιταλία. © Φωτογραφία ElaBialkowska – OKNOstudio, ευγενική προσφορά του Palazzo Strozzi. |
Μεταξύ των προηγούμενων έργων του, το Angel έχει τα περισσότερα από τα στοιχεία που επαναλαμβάνονται στην τέχνη του Kapoor. Οι μεγάλες πέτρες που διαθέτει είναι επικαλυμμένες με ματ πρωσική μπλε χρωστική σε σκόνη. Διάσπαρτες στο πάτωμα, οι πέτρες φαίνονται μαλακές και χωρίς βάρος σαν να αιωρούνται στο κενό. Αυτή η εγκατάσταση απεικονίζει πράγματα που υπάρχουν παρά τη φύση τους που θα επεξεργαστεί ο καλλιτέχνης τα επόμενα χρόνια, μαζί με τη δημιουργική χρήση του χρώματος και του υλικού. Στην πραγματικότητα, οι χρωστικές ουσίες, όπως η έννοια της μεταμόρφωσης, είναι κεντρικής σημασίας για το έργο του Kapoor. Είτε πρόκειται για τη μεταμόρφωση υλικών, όπως το κερί ή τις πέτρες, είτε αυτή των χρωμάτων, όπως η χρωστική ουσία Vantablack, με την οποία ο Kapoor δημιουργεί την ψευδαίσθηση των κενών χώρων, αυτά τα δημιουργικά έργα μεταδίδουν μυστικισμό και απλότητα. Ως μία από τις πρώτες εκφράσεις, το Angel οδηγεί τον θεατή να αμφισβητήσει αυτό που βλέπει. Μπορεί να είναι βαριές πέτρες, κομμάτια χρωστικής ουσίας ή κομμάτια πεσμένου ουρανού.
2. Marsyas (2002)
 |
| Anish Kapoor, Marsyas, 2002. Άποψη εγκατάστασης στο Tate Modern, Λονδίνο, UK. Φωτογραφία από την Tate Photography. |
Δημιουργήθηκε για τη σειρά παραγγελιών της Unilever για το Turbine Hall στην Tate Modern στο Λονδίνο, το Marsyas ήταν μια γιγαντιαία εγκατάσταση για συγκεκριμένο χώρο που θόλωσε τα όρια μεταξύ του χώρου και του έργου. Η ιδέα προέρχεται από τον Μαρσύα, έναν σάτυρο της ελληνικής μυθολογίας , τον οποίο ο Απόλλωνας ξεσκάρωσε ζωντανό. Το έργο περιελάμβανε μόνο δύο υλικά, χάλυβα και PVC, και απλές φόρμες για να εισβάλουν σε ολόκληρο τον χώρο του Turbine Hall.
Σύμφωνα με την εξερεύνηση της υλικότητας και της κλίμακας του Kapoor, ο Marsyas αποτελείται από τρεις ογκώδεις χαλύβδινους δακτυλίους που συνδέονται με μεμβράνες PVC κόκκινου χρώματος που τεντώνονται μεταξύ των δακτυλίων. Ο Kapoor χρησιμοποίησε υφή και κλίμακα για να υπενθυμίσει στους θεατές διαφορετική υλικότητα. Το χρώμα και η μορφή διεγείρουν μια σπλαχνική απόκριση και, με τη σειρά τους, την ενατένιση της σχέσης μεταξύ του σώματος και του δομημένου περιβάλλοντος.
3. Cloud Gate (2006)
_from_east'.jpg) |
| Anish Kapoor, Cloud Gate, 2006, Σικάγο, IL, ΗΠΑ. Φωτογραφία από NurPhoto/ Getty Images. |
Το Cloud Gate , ή κοινώς The Bean, είναι ένα ορόσημο του Σικάγο που βρίσκεται στο Millennium Park. Αυτή η μνημειώδης κατασκευή συγκολλά 168 πλάκες από ανοξείδωτο χάλυβα μεταξύ τους. Εν τω μεταξύ, η παρουσία του αντανακλά και παραμορφώνει τον ορίζοντα της πόλης για να εμπλέξει τους θεατές σε έναν δυναμικό διάλογο με το περιβάλλον τους. Η επιφάνεια που μοιάζει με καθρέφτη αντλεί μορφή από υγρό υδράργυρο αλλά επεκτείνει την ελασιμότητα του τελευταίου σε μια ικανότητα να μετατρέπει το συνηθισμένο σε εξαιρετικό. Ως αποτέλεσμα, τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης είναι ασαφή. Το έργο πήρε επίσης μορφή από τον υδράργυρο κατά κάποιο τρόπο, δεδομένου του πόσο απατηλά άμορφο μπορεί να είναι το μέταλλο. Έτσι, προσπαθεί να φαίνεται αβαρές και συμπαγές, φουτουριστικό και οργανικό ταυτόχρονα καθώς παίζει με τη δυαδικότητα και τις αντιθέσεις.
Αυτό είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο έργο του Kapoor και το πιο γνωστό από τη σειρά γλυπτών του από ανοξείδωτο ατσάλι και καθρέφτες. Το Cloud Gate είναι μια πρόσκληση να δούμε τον κόσμο με μια παραμορφωμένη άποψη της πραγματικότητας. Ο τρόπος με τον οποίο χειραγωγείται η αντανάκλαση παίζει επομένως ρόλο στην αναδιαμόρφωση της αντίληψής μας για το διάστημα και της διαρκώς μεταβαλλόμενης φύσης του κόσμου(ων) μας.
4. Shooting into the Corner (2008)
 |
| Anish Kapoor, Shooting into the Corner, 2008-2009. Άποψη έκθεσης στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο, 2009. Φωτογραφία του Dave Morgan. Ιστοσελίδα του Μουσείου. |
Το Shooting into the Corner αποτελεί παράδειγμα της πειραματικής προσέγγισης του Kapoor. Σε αντίθεση με τα γυαλισμένα και μινιμαλιστικά έργα του, αυτό είναι ακατάστατο, βρώμικο και εντελώς ανθρώπινο. Χρησιμοποιεί το μέσο για να μιμηθεί μέρη του σώματος, το αίμα και τη σάρκα. Από άλλη σκοπιά, η αλλαγή του μέσου και της θεματολογίας φαίνεται να προέρχεται από προηγούμενα έργα του, με στοιχεία που θυμίζουν το κόκκινο του αίματος PVC του Marsyas αλλά και τα οργανικά σχήματα των Αγγέλων .
Σε αυτήν την περίπτωση, ωστόσο, η εγκατάσταση διαθέτει ένα κανόνι που εκτοξεύει συνήθως 11 κιλά κόκκινου κεριού στη γωνία του χώρου της γκαλερί. Η συσσώρευση κεριού μετατρέπει την παρθένα γκαλερί σε ζωντανό καμβά. Αυτή τη φορά, όμως, ορίζεται τυχαία παρά τις καλλιτεχνικές παρεμβάσεις. Το αποτέλεσμα είναι ένα απόκοσμο έργο τέχνης αν όχι ένα μακάβριο θέαμα.
Με το Shooting into the Corner, ο Kapoor βρήκε την ευκαιρία να εμβαθύνει περαιτέρω στις έννοιες της προσωρινότητας και της μεταμόρφωσης με τις οποίες παλεύει το έργο του. Μια τέτοια εγκατάσταση αμφισβητεί τις συμβάσεις της στατικής τέχνης. Παρακινεί εμάς τους θεατές να παρακολουθήσουμε τη σταδιακή αλλοίωση του χώρου και να παρατηρήσουμε την παροδικότητα της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Για άλλη μια φορά, η τέχνη αφορά τη δυαδικότητα. Αντιπαραβάλλει τη βαρύτητα του κανονιού με την ελασιμότητα του κεριού, την παρθένα εμφάνιση της γκαλερί με τη βρωμιά που αφήνει πίσω του το χρωματισμένο κερί, και γενικά, τη μηχανή και το οργανικό, που είναι μια αντίθεση που συνθέτει την κοινωνία από τη σύγχρονη εποχή.
5. Ascension (2011)
 |
| Anish Kapoor, Ascension , 2011, άποψη εγκατάστασης μέσα στο San Giorgio Maggiore, Βενετία, Ιταλία. Associazione Arte Continua. |
Αφού πειραματίστηκε με καθρέφτες και γυαλισμένο ατσάλι, χρωματιστό κερί, PVC, πέτρινες πλάκες και κορεσμένες χρωστικές, ο Kapoor εστίασε στον αέρα και το νερό. Το πρόσφατο έργο του διερευνά τις δίνες, τόσο αύξουσες όσο και καθοδικές. Θυμίζοντας το μυθικό και το μυστικιστικό, αυτές οι δίνες μειώνουν περαιτέρω τη διάκριση μεταξύ μορφής και περιεχομένου. Ο Kapoor υπερασπίζεται αυτή τη δημιουργική φάση τόσο με μινιμαλιστικά σχήματα όσο και με πολυεπίπεδα μηνύματα. Αυτά τα έργα τέχνης έχουν σκοπό να ξεπεράσουν, να εισβάλουν κυριολεκτικά στον χώρο που καταλαμβάνουν και να τον θέσουν σε κίνηση. Προσπαθούν όχι μόνο να αλλάξουν την αντίληψή μας για τον εν λόγω χώρο, αλλά και να φέρουν νέα σημασία στην ίδια τη μορφή και την ουσία του.
Το Ascension, για παράδειγμα, οπτικοποιεί την άυλη και το κενό με μια στήλη καπνού. Αυτό το έργο δεν σταματά στο επίπεδο της αναπαράστασης όπως το έργο του Kapoor προηγουμένως, κινητοποιώντας έναν κενό χώρο, μερικές χρωστικές ουσίες σε μια κοιλότητα. Προσπαθεί να εμπλέξει τον χώρο, μαζί με τον ίδιο τον αέρα και τα σωματίδια του, την κίνηση και τον δυναμισμό του. Το έργο προκαλεί ένα αίσθημα δέους και απορίας ενώ προκαλεί το αισθητήριο και τις αντιλήψεις του κοινού. Σε παρόμοιο πνεύμα με την «Ανάληψη», η οποία είναι μια κοινή εμπειρία που συναντάμε σε όλες τις χριστιανικές, μουσουλμανικές, εβραϊκές και βουδιστικές παραδόσεις (ενώ η καθεμία μπορεί να έχει μια συγκεκριμένη έκφραση), ο Kapoor αναμιγνύει θρησκευτικά στοιχεία για να δημιουργήσει μια αίσθηση μυστηρίου και ιερότητας.