"Ψίθυροι στα Χέρια μου" της Δήμητρας Σκανδάλη στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών

​Δήμητρα Σκανδάλη: Ψίθυροι στα Χέρια μου
επιμέλεια Κώστας Πράπογλου

«Πώς μου μιλάει η φύση;
Το χώμα που πατώ;
Τί μου λέει η θάλασσα;
Η κοντινή, η φιλική.
Τί μου λεν οι ωκεανοί,
Οι μακρινοί, οι αφρισμένοι;»

Το οπτικό λεξιλόγιο της Δήμητρας Σκανδάλη ακροβατεί ανάμεσα στο πραγματικό και το αιθέριο. Η ατομική της έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών περιλαμβάνει πρόσφατα και νέα έργα που επαναπροσδιορίζουν και επαναοριοθετούν την αίσθηση του μεγέθους και του χώρου. Δίχως να εμμένει στη χρήση ενός μόνο μέσου ή υλικού, χρησιμοποιεί μια μεγάλη ποικιλία από αποξηραμένα άνθη, βότανα και άλλα μέρη φυτών, φύλλα φραγκοσυκιάς, καθώς και χαρτί, πλαστικό, ύφασμα, ξύλο, ακρυλικό γυαλί (plexiglass), βότσαλα, μάρμαρο, θραύσματα βράχου, μελάνι, φύκια και χαλκό. Όλα συνθέτουν μια υπέρλαμπρη συμφωνία αισθήσεων και συναισθημάτων που διαχέει αρμονία και φως.

Με την καταγωγή της από την Πάρο καθώς και τα ταξίδια της σε όλον τον κόσμο να αποτελούν έναν από τους κεντρικούς άξονες των δημιουργιών της, η Σκανδάλη στρέφει την προσοχή μας σε εκείνα τα στοιχεία της φύσης που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη ζωή της και στον τρόπο που αποκρυπτογραφεί το νόημα της ύπαρξής της. Η θάλασσα, το αλάτι, ο θαλασσινός αέρας, τα βράχια, τα άγρια φυτά, αποτελούν όλα άνευ όρων συνοδοιπόρους από τα παιδικά της χρόνια αλλά μέχρι και την ενήλικη ζωή της, καθορίζοντας ποια είναι η ίδια και από τι είναι φτιαγμένη. Η γη, ο ήλιος και όλα όσα βρίσκονται ενδιάμεσα δημιουργούν εκείνες τις συνθήκες, οι οποίες κάνουν τα πάντα αλληλένδετα και αλληλοσχετιζόμενα.

Ταξιδεύοντας σε λυρικά τοπία, τα έργα της Σκανδάλη αναδύονται ως εκρήξεις μιας αλλόκοτης οπτικής ελκυστικότητας, που ενεργοποιούνται από την αέναη ανάγκη να αναζητήσουμε τις ρίζες μας και να κατανοήσουμε καλύτερα τον τόπο στον οποίο ζούμε και ανήκουμε. Κάθε έργο κρύβει ένα χάρτη, όχι απαραίτητα έναν πραγματικό, φυσικό χάρτη, αλλά ένα νοητικό κατασκεύασμα. Κατά τη διάρκεια της έρευνάς της, η καλλιτέχνις εμπνέεται από πραγματικούς γεωγραφικούς, γεωλογικούς, γεωφυσικούς, αρχαιολογικούς, ναυτικούς, ακόμη και αστικούς χάρτες, τους οποίους μελετά με τον ίδιο τρόπο που αναγιγνώσκει ένα ποίημα. Αρχίζει σταδιακά να εξετάζει σχολαστικά χάρτες και ποιήματα και τελικά να τα αποδομεί, γραμμή προς γραμμή, στίχο προς στίχο, αναζητώντας σύμβολα και κεκαλυμμένα νοήματα που ίπτανται ως μεμονωμένες υπάρξεις που διαρθρώνουν μια συμπαντική σύνθεση. Για εκείνη, αυτά είναι τα ίδια στοιχεία που ανακαλύπτει και στη φύση· μια μικρή πέτρα ή ένα κομμάτι μαρμάρου μπορούν να ιδωθούν ως ζωτικά μέρη ενός προσωπικού χάρτη, τμήματα της δικής της αλήθειας. Θέλοντας να δώσει έμφαση σε αυτήν τη γεμάτη φως και διαφάνεια αλήθεια, η Σκανδάλη επιλέγει να παρουσιάσει κάποια από τα έργα της σε ακρυλικό γυαλί.

Η εικαστικός στρέφει περιστασιακά το βλέμμα μας προς απροσδόκητα και περίεργα υλικά που ενσωματώνει στα έργα της, όπως σκουπίδια και μέρη από συντρίμμια, από κομμάτια πλαστικού μέχρι θραύσματα εγκαταλελειμμένων καϊκιών και επιχαλκωμένα οργανικά στοιχεία. Είναι αριστοτεχνικά υφασμένα με φύκια που προέρχονται από την ελληνική θάλασσα ή από μακρινούς ωκεανούς. Οι μέθοδοι ύφανσης που χρησιμοποιεί δεν αναφέρονται μόνο σε περασμένες εποχές παραδοσιακών πρακτικών χειροτεχνίας, αλλά παραπέμπουν επίσης σε ιδέες που σχετίζονται με έννοιες συμβίωσης, παγκόσμιας συνέχειας και εξέλιξης.

Η σειρά των επιχαλκωμένων αντικειμένων της, αντικατοπτρίζει την ανάγκη διατήρησης σπαραγμάτων της φύσης, σε μια προσπάθεια να τα κάνει να διαρκέσουν λίγο περισσότερο. Παντρεύοντας τμήματα από τη θαμνώδη βλάστηση που κυριαρχεί στα βραχώδη εδάφη του νησιού της με υλικά που προέρχονται από τα σκουπίδια της ανθρώπινης δραστηριότητας, η καλλιτέχνις φέρνει στη ζωή νέες οντότητες, απολιθωμένες εκδοχές μνήμης, ταυτότητας και ομορφιάς.

Αντιπαραβάλλοντας την ποιότητα του φυσικού περιβάλλοντος με τα ανθρώπινα απόβλητα στον πλανήτη, η Σκανδάλη εκδηλώνει –υπό το πρίσμα μιας αθεράπευτα ρομαντικής ύπαρξης που είναι η ίδια– έναν χώρο ονείρου και περισυλλογής, παρ’ όλες τις ανισότητες και τις κακοφωνίες με τις οποίες διαρκώς συμβιβαζόμαστε στην καθημερινότητά μας.
​
Η έκθεση Ψίθυροι στα Χέρια μου συγκροτεί μια οπτική πανδαισία που έχει ως αφετηρία την εσωτερική πυξίδα της Σκανδάλη με την παρουσία όλων των μέσων που χρησιμοποιεί και την έντονη ενέργειά τους, επιδιώκοντας μια συναισθηματική αλλά και κοινωνική σύνδεση που υπερβαίνει την αντικειμενική τους υπόσταση. Το τοπίο που ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια μας μέσα στον εκθεσιακό χώρο, συναρμολογεί τον προσωπικό της κόσμο. Είναι μια σφαίρα πραγματικότητας που ανοίγει και μοιράζεται απλόχερα μαζί μας, ανταμείβοντάς μας με μαγευτικές εικόνες, μυρωδιές και χρώματα, προκαλώντας παιχνιδιάρικα τις αισθήσεις μας και ενισχύοντας την εμπειρία του συνειδητού μας εαυτού.

---

*Ακολουθήστε μας στο Google News, Facebook, instagram, twitter και γίνετε μέρος της κοινότητας μας στο Discord.