Πόσο παλιά είναι τα παραμύθια. Μια νέα μελέτη το αποκαλύπτει

Πριν από μερικές εκατοντάδες χρόνια, συγγραφείς παραμυθιών όπως οι αδερφοί Γκριμ, ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και ο Σαρλ Περό βοήθησαν να φέρουν μαγικές ιστορίες για πριγκίπισσες, κακούς δράκους, σκοτεινά δάση, περίεργα ξόρκια που εμπόδισαν την αγάπη στα βιβλία παραμυθιών —και στα κρεβάτια— των παιδιών. Πόσο παλιά όμως είναι τα παραμύθια που μετέγραψαν; Μια νέα μελέτη δείχνει ότι η προέλευσή τους ανάγεται μέχρι την προϊστορία.

Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Royal Society Open Science, ένας λαογράφος και ένας ανθρωπολόγος λένε ότι ιστορίες όπως το "Rumpelstiltskin" και το "Jack and the Beanstalk" είναι πολύ παλαιότερες από ό,τι αρχικά πιστεύαμε. Αντί να χρονολογούνται από το 1500, λένε οι ερευνητές, μερικές από αυτές τις κλασικές ιστορίες είναι 4.000 και 5.000 ετών. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις προηγούμενες εικασίες ότι συλλέκτες ιστοριών όπως οι αδελφοί Γκριμ μετέφεραν ιστορίες που ήταν μόλις μερικές εκατοντάδες ετών.

Αποδεικνύεται ότι είναι αρκετά δύσκολο να καταλάβουμε πόσο παλιά είναι τα παραμύθια χρησιμοποιώντας απλά ιστορικά δεδομένα. Δεδομένου ότι οι ιστορίες μεταδόθηκαν προφορικά, μπορεί να είναι σχεδόν αδύνατο να ξετυλιχτούν χρησιμοποιώντας την παραδοσιακή εργαλειοθήκη ενός ιστορικού ή ανθρωπολόγου. Έτσι, η ομάδα δανείστηκε από τη βιολογία, χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται φυλογενετική ανάλυση. Συνήθως, η φυλογενετική ανάλυση χρησιμοποιείται για να δείξει πώς εξελίχθηκαν οι οργανισμοί. Σε αυτή την περίπτωση, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν στρατηγικές που δημιουργήθηκαν από εξελικτικούς βιολόγους για να εντοπίσουν τις ρίζες 275 παραμυθιών μέσα από πολύπλοκα δέντρα γλώσσας, πληθυσμού και πολιτισμού.

Χρησιμοποιώντας την ταξινόμηση των λαϊκών παραμυθιών Aarne-Thompson-Uther -ένα είδος ευρετηρίου που χωρίζει τα παραμύθια σε ομάδες όπως «η πεισματάρα σύζυγος μαθαίνει να υπακούει» και «συνεργασία μεταξύ άνδρα και δράκου» - η ομάδα παρακολούθησε την παρουσία των παραμυθιών σε 50 ινδοευρωπαϊκούς γλωσσόφωνους πληθυσμούς. Κατάφεραν να βρουν τις καταβολές 76 παραμυθιών, παρακολουθώντας τις προς τα πίσω χρησιμοποιώντας δέντρα γλώσσας.
Καθώς παρακολουθούσαν, βρήκαν στοιχεία ότι ορισμένες ιστορίες βασίζονταν στην πραγματικότητα σε άλλες ιστορίες. Περισσότερο από το ένα τέταρτο των ιστοριών αποδείχθηκε ότι είχαν αρχαίες ρίζες—το «Jack and the Beanstalk» ανιχνεύθηκε στη διάσπαση μεταξύ δυτικών και ανατολικών ινδοευρωπαϊκών γλωσσών πριν από περισσότερα από 5.000 χρόνια και σε μια ιστορία που ονομάζεται «The Smith and the Devil». «Φαίνεται ότι είναι πάνω από 6.000 ετών.
​
Τα ευρήματα μπορεί να επιβεβαιώσουν τη θεωρία του παραμυθογράφου Βίλχελμ Γκριμ που αγνοήθηκε εδώ και καιρό, ο οποίος πίστευε ότι όλοι οι ινδοευρωπαϊκοί πολιτισμοί μοιράζονταν κοινές ιστορίες. Αλλά δεν είναι όλοι σίγουροι ότι η μελέτη αποδεικνύει ότι τα παραμύθια είναι τόσο παλιά. Όπως γράφει ο Chris Samoray για το Science News, άλλοι λαογράφοι βρίσκουν λάθος στην επιμονή της μελέτης ότι «The Smith and the Devil»  χρονολογείται από την Εποχή του Χαλκού — μια εποχή που πιστεύεται ότι δεν υπήρχε μια λέξη για τον «μεταλλουργό - metalsmith».

Είναι μετρημένες οι μέρες χρήσης ιστορικών αρχείων και γραπτών ενδείξεων για να μάθετε περισσότερα για την προφορική ιστορία ενός πολιτισμού; Σε καμία περίπτωση, λέει η ερευνητική ομάδα. «Φυσικά, αυτό δεν μειώνει την αξία της ανασκαφής του λογοτεχνικού αρχείου για στοιχεία σχετικά με την προέλευση και την ανάπτυξη των προφορικών παραμυθιών». 

​Οι ερευνητές θα συνεχίσουν να αναζητούν την προέλευση των παραμυθιών και στα βιβλία. Εν τω μεταξύ, ίσως είναι καιρός να σηκώσουμε αυτό το άλλοτε γνωστό βιβλίο ιστοριών και να ονειρευτούμε ποιος είπε τις ίδιες ιστορίες πριν από χιλιάδες χρόνια.