 Μια γυναίκα ποζάρει δίπλα σε έναν πίνακα του Γάλλου καλλιτέχνη Claude Monet στα κτήρια του Κοινοβουλίου κατά τη διάρκεια μιας προεπισκόπησης του 2017 για την έκθεση "French Artists in Exile" στην Tate Britain στο Λονδίνο. Σε μια επιστολή προς τη σύζυγό του τον Μάρτιο του 1901, ο πρωτοπόρος Γάλλος ζωγράφος Κλοντ Μονέ θρηνούσε για την κακοκαιρία που τον εμπόδισε να εργαστεί, καθώς και ένα άλλο εμφανές εμπόδιο στη δημιουργικότητά του. «Όλα είναι τόσο καλά όσο νεκρά, χωρίς τρένο, χωρίς καπνό, χωρίς σκάφος, τίποτα που να ενθουσιάζει λίγο την έμπνευση», έγραψε. Ο Μονέ, που τώρα φημίζεται ως ιδρυτής του ιμπρεσιονισμού, βρισκόταν στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια ενός από τα τρία ταξίδια που έκανε στην πόλη μεταξύ 1899 και 1901, τα οποία απέδωσαν πάνω από 100 πίνακες. Η αναφορά του στον καπνό - που θα προερχόταν σε αφθονία από τις ατμομηχανές σκαφών και τρένων - ως πιθανή δημιουργική σπίθα φαίνεται να υποστηρίζει μια θεωρία που από καιρό υποστηρίζουν ορισμένοι ιστορικοί τέχνης για το τι κρύβεται πίσω από την χαρακτηριστική ονειρική ομίχλη στο έργο του Μονέ. Τώρα μια πρόσφατη μελέτη από επιστήμονες του κλίματος βρήκε νέα στοιχεία που το επιβεβαιώνουν. «Δουλεύω για την ατμοσφαιρική ρύπανση και βλέποντας πίνακες του Turner, Whistler και Monet στην Tate στο Λονδίνο και στο Musée d'Orsay στο Παρίσι, παρατήρησα στιλιστικές μεταμορφώσεις στα έργα τους», είπε η Anna Lea Albright, μεταδιδακτορική ερευνήτρια για το Le Laboratoire de Météorologie Dynamique στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι. Η Albright συνέταξε τη μελέτη με τον Peter Huybers, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. «Τα περιγράμματα των πινάκων τους έγιναν πιο θολά, η παλέτα φαινόταν πιο λευκή και το στυλ άλλαξε από πιο παραστατικό σε πιο ιμπρεσιονιστικό: Αυτές οι αλλαγές συμφωνούν με τις φυσικές προσδοκίες για το πώς η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει το φως», πρόσθεσε. Η ομάδα εξέτασε πάνω από 100 πίνακες του Monet και του Βρετανού ζωγράφου Joseph Mallord William Turner, ο οποίος ήταν ενεργός πριν από τον Monet, με στόχο να βρει μια εμπειρική βάση για την υπόθεση ότι οι πίνακες αποτυπώνουν όλο και πιο μολυσμένους ουρανούς κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης. Η εστίαση ήταν σε αυτούς τους δύο καλλιτέχνες, επειδή ζωγράφισαν τοπία και αστικά τοπία, συχνά με επαναλαμβανόμενα μοτίβα, σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης. Ένα οπτικό χρονικό της ατμοσφαιρικής αλλαγής Την περίοδο που καλύπτουν οι πίνακες, από το 1796 έως το 1901, εξορύχθηκε τεράστια ποσότητα άνθρακα για την υποστήριξη της βιομηχανικής κατασκευής και των ατμομηχανών. Μόνο η Βρετανία από την παραγωγή 2,9 εκατομμυρίων τόνων άνθρακα ετησίως το 1700 έφτασε σε 275 εκατομμύρια τόνους μέχρι το 1900, οδηγώντας σε ορατή ατμοσφαιρική ρύπανση που προκάλεσε εκτεταμένα προβλήματα υγείας. Η αιθάλη από τον άνθρακα δημιούργησε μια πυκνή, σκοτεινή ομίχλη και ο αριθμός των ημερών με ομίχλη στο Λονδίνο τριπλασιάστηκε μεταξύ 1850 και 1890, από 25 σε 75 ετησίως, σύμφωνα με το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών. «Γενικά, η ατμοσφαιρική ρύπανση κάνει τα αντικείμενα να φαίνονται πιο θολά, καθιστά πιο δύσκολο τον εντοπισμό των άκρων τους και δίνει στη σκηνή μια πιο λευκή απόχρωση, επειδή η ρύπανση αντανακλά ορατό φως όλων των μηκών κύματος», είπε ο Albright. Η ομάδα αναζήτησε αυτές τις δύο μετρήσεις, την αντοχή των άκρων και τη λευκότητα, στους πίνακες - μετατρέποντάς τις σε μαθηματικές αναπαραστάσεις με βάση τη φωτεινότητα - και στη συνέχεια συνέκρινε τα αποτελέσματα με ανεξάρτητες εκτιμήσεις της ιστορικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης.  Μια γυναίκα περπατά μέσα από μια έκθεση Claude Monet στο Μουσείο Staedel στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας, το 2015. Πίνακες ζωγραφικής (LR): «Γέφυρα Βατερλό, Σόννε», «Γέφυρα Βατερλό, Νέμελμοργκεν» και «Γέφυρα Τσάρινγκ Κρος» «Διαπιστώσαμε ότι υπήρξε εκπληκτική ομοιότητα», είπε η Albright. Οι πίνακες καταγράφουν τις ιστορικές αλλαγές στο ατμοσφαιρικό περιβάλλον, σύμφωνα με τους ερευνητές, και ιδιαίτερα την αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του θείου, ενός ρύπου που προέρχεται από τον άνθρακα που προκαλεί όξινη βροχή και αναπνευστικά προβλήματα. Η σύνδεση ξεπερνά την καλλιτεχνική εξέλιξη και το στυλ, σημειώνουν, γιατί το Λονδίνο και το Παρίσι, όπου είχαν την έδρα τους οι Turner και Monet αντίστοιχα, βιομηχανοποιήθηκαν σε διαφορετικούς χρόνους και με διαφορετικούς ρυθμούς, κάτι που αντανακλάται στα έργα. Περαιτέρω απόδειξη, σύμφωνα με την Albright, προέρχεται από το υπόβαθρο των καλλιτεχνών, συγκεκριμένα το ενδιαφέρον του Turner για την αυξανόμενη επιστημονική κατανόηση του ουρανού εκείνη την εποχή, και τις επιστολές του Monet, που υπογραμμίζουν την επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη δημιουργικότητά του. Σε ένα άλλο, λέει στη γυναίκα του ότι «τρόμαξε» από την έλλειψη ομίχλης, αλλά παρηγορήθηκε όταν «άναψαν οι φωτιές και ο καπνός και η ομίχλη επανήλθαν». Επιστήμη εναντίον στυλ Ο Jonathan Ribner, καθηγητής ευρωπαϊκής τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, ήταν μεταξύ των πρώτων ιστορικών τέχνης που πρότειναν τη σύνδεση μεταξύ του έργου των δύο καλλιτεχνών και της ρύπανσης, σε ένα δοκίμιο του 2004 που γράφτηκε για το "Turner Whistler Monet", μια έκθεση 100 ιμπρεσιονιστικών έργων ζωγραφικής που περιόδευσε το Τορόντο, το Παρίσι και το Λονδίνο. «Όταν είδα τη μελέτη, χάρηκα γιατί υποδηλώνει πραγματικά μια δικαίωση αυτού που έγραφα πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες, που ήταν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένας σημαντικός παράγοντας συμφραζομένων για ορισμένους πίνακες του 19ου αιώνα», είπε ο Ribner. «Ο Τέρνερ και ο Μονέ είναι και οι δύο καλλιτέχνες που έπρεπε να πάνε σε μέρη για να δουν ορισμένες συνθήκες», πρόσθεσε. «Υπήρχε αυτό το φαινόμενο του ομιχλικού τουρισμού, όπου Γάλλοι επισκέπτες όπως ο Μονέ πήγαιναν στο Λονδίνο επίτηδες για να δουν την ομίχλη, επειδή τους άρεσαν τα ατμοσφαιρικά φαινόμενα. Δεν του άρεσε όταν η ομίχλη ήταν τόσο πυκνή που απλά δεν μπορούσε να δει τίποτα. , αλλά το μισούσε όταν δεν υπήρχε ομίχλη και είχε μπλε ουρανό, γιατί δεν έμοιαζε με το Λονδίνο. Προφανώς κατέστρεψε μερικούς από αυτούς τους καμβάδες με καθαρό ουρανό."  Ένας πίνακας του JMW Turner με τίτλο "Rain, Steam and Speed — the Great Western Railway" σε έκθεση στην γκαλερί Tate Britain το 2014 στο Λονδίνο της Αγγλίας. Ωστόσο, ο κριτικός τέχνης Sebastian Smee επικρίνει τη μελέτη, λέγοντας ότι συγχέει «εσωτερικές δημιουργικές επιλογές με εξωτερικά ερεθίσματα». Υποστήριξε ότι η αυξημένη ρύπανση δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εξηγήσει τη στιλιστική εξέλιξη των καλλιτεχνών και ότι ορισμένα από τα έργα τους είναι «μυθολογικά» και όχι μια εικόνα της αντικειμενικής πραγματικότητας. Σχετικά με αυτή την άποψη, η Albright είπε ότι δεν ήταν ποτέ πρόθεση της μελέτης να παρακάμψει οποιαδήποτε ιστορική προσέγγιση της τέχνης ή να περιορίσει τους πίνακες σε έναν αριθμό ή μια επιστημονική ανάλυση, αλλά μάλλον να διευρύνει την κατανόηση και την εκτίμηση αυτών των έργων προσφέροντας μια άλλη οπτική γωνία για να τα μελετήσουμε. «Αυτό που νομίζω ότι είναι πραγματικά υπέροχο για αυτά τα έργα είναι ότι ο Μονέ δημιουργεί όμορφα ατμοσφαιρικά εφέ από κάτι τόσο άσχημο και βρώμικο όπως ο καπνός και η αιθάλη», πρόσθεσε. «Αυτός και ο Turner, δεν απομακρύνονται από τη ρύπανση, αλλά κατάφεραν να μετατρέψουν αυτές τις αρνητικές περιβαλλοντικές αλλαγές σε πηγή δημιουργικής έμπνευσης». Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο edition.cnn.com/ |
Η σύγχρονη τέχνη στην ελλάδα και στο εξωτερικό, εικαστικά, γλυπτική, κατασκευές, καλλιτέχνες, γκαλερί, πολιτισμός |